E-recepta na benzodiazepiny – kto może ją wystawić?

E-recepta stanowi bardzo wygodne rozwiązanie, zarówno z perspektywy pacjenta, jak i lekarza. Zwłaszcza, że receptę w tej postaci można wystawić także online, bez konieczności osobistej wizyty w gabinecie lekarza. Jakich leków nie można przepisać w ten sposób? Jakie zasady obowiązują w przypadku e-recepty na benzodiazepiny? Odpowiadamy na pytania.

E-recepta zadomowiła się w Polsce na dobre 

E-recepta, czyli elektroniczny dokument, który zastąpił tradycyjną, papierową receptę, obowiązuje w Polsce od stycznia 2020 roku. Rozwiązanie to przyczyniło się do znacznego polepszenia systemu opieki zdrowotnej, ponieważ dzięki niemu [1-2]:

  • proces wystawiania recept stał się łatwiejszy i szybszy, zarówno z perspektywy pacjenta, jak i lekarza;
  • uproszczono proces realizacji recepty – pacjent może podejrzeć dokument z poziomu Internetowego Konta Pacjenta, aplikacji mojeIKP, aplikacji mObywatel. Kod potrzebny do zrealizowania e-recepty jest również przesyłany w wiadomości SMS oraz e-mail;
  • wyeliminowano ryzyko błędów związanych z receptami;
  • wyeliminowano ryzyko występowania sytuacji, gdy pacjent powraca do lekarza, ponieważ recepta została zagubiona;
  • zmniejszono kolejki do lekarzy, ponieważ wielu pacjentów zyskało możliwość otrzymania recepty online, bez wychodzenia z domu.

W niektórych sytuacjach lekarz może odmówić wystawienia e-recepty

E-recepta przyniosła najwięcej korzyści tym pacjentom, którzy z jakiegoś powodu nie mogą się udać osobiście do lekarza. Każdy kij ma jednak dwa końce i takie zdalne wystawianie recept budzi także niemałe kontrowersje. Aby zwiększyć bezpieczeństwo pacjenta i zapobiec ewentualnym nadużyciom, lekarz ma prawo odmówić wypisania e-recepty na zakup danego leku. 

Do odmowy wystawienia e-recepty może dojść w następujących sytuacjach:

  • brak medycznych wskazań do przepisania danego leku – np. gdy pacjent prosi o dany lek, bez wykonania wcześniej badań lub pomimo uzyskania prawidłowych wyników badań;
  • brak współpracy ze strony pacjenta – np. kiedy lekarz zauważył, że pacjent nie przyjmuje regularnie przepisanych leków, stosuje leki niezgodnie z zaleconym dawkowaniem, nie poddaje się zaleconym badaniom lub wielokrotnie w krótkich odstępach czasu zwraca się z ponowną prośbą o dany lek;
  • konieczność dokładnego przebadania pacjenta lub pacjentki, np. ze względu na podejrzenie poważnej choroby – w takiej sytuacji lekarz kieruje najpierw na badania oraz na wizytę do lekarza specjalisty;
  • wystąpienie przeciwwskazań do stosowania danego leku – np. kiedy pacjentka ubiega się o receptę na antykoncepcję hormonalną, pomimo tego, że w przeszłości występowały u niej epizody zakrzepowo-zatorowe.

Przyczyną odmowy wystawienia recepty przez Internet może być także podejrzenie nadużywania leków o potencjale uzależniającym (zgodnie z Wykazem  środków odurzających określonym w załączniku 1 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii) [3]. Wśród nich wymienia się np. benzodiazepiny.

Czym są benzodiazepiny? 

Benzodiazepiny to grupa leków psychoaktywnych, które wywierają wpływ na receptory benzodiazepinowe w ośrodkowym układzie nerwowym [4-5]. Są one stosowane w leczeniu [4-5]:

  • bezsenności;
  • napadów padaczkowych;
  • zaburzeń lękowych;
  • zespołu odstawienia alkoholu.

Do grupy benzodiazepin należą np.: klonazepam, lek stosowany jako środek przeciwlękowy, przeciwdrgawkowy i uspokajający [6] oraz oksazepam, który wykazuje działanie przeciwlękowe i uspokajające oraz słabe przeciwdrgawkowe, nasenne i zmniejszające napięcie mięśni [7]. Długotrwałe stosowanie tych leków może prowadzić do fizycznego i psychicznego uzależnienia, w szczególności u osób, które w przeszłości były uzależnione od alkoholu lub leków, oraz u osób z zaburzeniami osobowości [7]. Tymczasem nagłe odstawienie może poskutkować tzw. objawami odstawiennymi (wśród nich wymienia się np.: bóle głowy, bóle mięśniowe, napięcie, pobudzenie, drażliwość, zawroty głowy) [7].

Kto może wystawić e-receptę na benzodiazepiny? 

W Polsce zasady dotyczące przepisywania leków o potencjale uzależniającym, takich jak benzodiazepiny, są uregulowane aktami prawnymi, takimi jak np. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept [8] oraz Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii [9]. 

Zgodnie z przyjętymi w naszym kraju zasadami e-recepta na benzodiazepiny może zostać wystawiona przez [8-10]:

  • lekarza pierwszego kontaktu, w krótkoterminowym leczeniu stanów lękowych lub bezsenności;
  • lekarza specjalistę (np. neurologa lub psychiatrę), w leczeniu bardziej złożonych lub przewlekłych stanów.

Przed wypisaniem recepty online lekarz musi jednak [8-12]: dokładnie ocenić stan zdrowia pacjenta, uwzględniając jego historię chorób, historię recept i historię uzależnień. Należy wziąć pod uwagę także: aktualne dolegliwości, możliwe interakcje benzodiazepin z innymi lekami, które pacjent przyjmuje, a także ewentualne przeciwwskazania i ryzyko uzależnienia. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości e-recepta na benzodiazepiny może nie zostać wystawiona.

Zasady wystawiania recept na środki odurzające i psychotropowe znacznie zaostrzyły się w sierpniu 2023 roku, wraz z wejściem w życie podpisanego przez Ministra Zdrowia 12 lipca 2023 r.  rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje [13].

Zmiany w wystawianiu recept nie dotyczą [11-13]:

  • lekarzy placówek podstawowej opieki zdrowotnej, którzy sprawują stałą i długofalową opiekę nad pacjentem i znają dobrze jego historię leczenia;
  • kontynuacji leczenia, gdy ostatnie badanie związane z wystawieniem recepty miało miejsce do 3 miesięcy wcześniej.

Jeśli chodzi o lekarzy POZ przyjmujących pacjentów w zastępstwie, mają oni obowiązek weryfikacji historii recept [11-13].

Źródła:

  1. Pacjent. (n.d.). E-recepta. [online] Available at: https://pacjent.gov.pl/internetowe-konto-pacjenta/erecepta [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  2. ezdrowie.gov.pl. (n.d.). e-recepta – ezdrowie.gov.pl. [online] Available at: https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/dla-podmiotow-leczniczych/e-recepta [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  3. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2005 nr 179 poz. 1485) [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  4. Bounds, C.G., Nelson, V.L. (2023). Benzodiazepines. [online] National Library of Medicine. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470159 [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  5. Edinoff, A.N., Nix, C.A., Hollier, J., Sagrera, C.E., Delacroix, B.M., Abubakar, T., Cornett, E.M., Kaye, A.M., Kaye, A.D. (2021). Benzodiazepines: Uses, Dangers, and Clinical Considerations. Neurology International 13(4): 594–607.
  6. Medycyna Praktyczna – Baza Leków (n.d.). Klonazepam [online] Available at: https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=457 [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  7. Medycyna Praktyczna – Baza Leków (n.d.). Oksazepam [online] Available at: https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=621 [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept (Dz.U. 2020 poz. 2424)
  9. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2005 nr 179 poz. 1485)
  10. Bieńkowski, P., Samochowiec, J., Sienkiewicz-Jarosz, H., Wichniak, A., Mastalerz-Migas, A. (2019). Bezpieczne stosowanie benzodiazepin w podstawowej opiece zdrowotnej – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ 3-4: 177.
  11. Ezdrowie.gov.pl. (n.d.). Nowe zasady dla recept na leki psychotropowe [online] Available at: https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/nowe-zasady-dla-recept-na-psychotropy [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  12. Ministerstwo Zdrowia – Portal Gov.pl (n.d.). Zmiana zasad przepisywania recept na leki psychotropowe i środki odurzające [online] Available at: https://www.gov.pl/web/zdrowie/zmiana-zasad-przepisywania-recept-na-leki-psychotropowe-i-srodki-odurzajace [Dostęp: 18.07.2024 r.]
  13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 lipca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje (Dz.U. poz. 1368)